Klimatyczny Bilans Wodny za okres od 21 kwietnia do 20 czerwca 2021

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W czwartym okresie raportowania tj. od 21 kwietnia do 20 czerwca 2021 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -108 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 52 mm w stosunku do poprzedniego okresu (11 IV-10 VI).

Największy deficyt wody notowany był na obszarze: Równiny Gryfickiej, Białogardzkiej, Nowogardzkiej, Pojezierzu Drawskim i Ińskim oraz na Wysoczyźnie Łobeskiej od -170 do -209 mm. Mniejsze niedobry wody notowano w południowej części Niziny Południowowielkopolskiej, Wzniesieniach Południowomazowieckich, Polesiu Zachodnim, Wysoczyźnie Lubartowskiej oraz na Płaskowyżu Nałęczowskim od -160 do
-179 mm. Stosunkowo duży deficyt wody wystąpił na obszarze Pojezierza Mrągowskiego, w północnej części Pojezierza Kaszubskiego, na wschodnim terenie Wysoczyzny Polanowskiej od -150 do -169 mm. Na pozostałym terytorium kraju niedobory wody były mniejsze od -50 mm do -150 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w obecnym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienia suszy rolniczej na terytorium Polski.

Susza rolnicza występowała na terenie piętnastu województw:

1. zachodniopomorskiego,
2. łódzkiego,
3. świętokrzyskiego,
4. wielkopolskiego,
5. lubelskiego,
6. pomorskiego,
7. warmińsko-mazurskiego,
8. podlaskiego,
9. kujawsko-pomorskiego,
10. opolskiego,
11. lubuskiego,
12. mazowieckiego.
13. dolnośląskiego,
14. podkarpackiego,
15. śląskiego.

Susza występowała w jedenastu uprawach:

1. zbóż jarych,
2. zbóż ozimych,
3. krzewów owocowych,
4. truskawek,
5. rzepaku i rzepiku,
6. roślin strączkowych.
7. kukurydzy na ziarno,
8. kukurydzy na kiszonkę,
9. drzew owocowych,
10. tytoniu,
11. warzyw gruntowych.

W czwartym okresie raportowania od 21 kwietnia do 20 czerwca 2021 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach odnotowano w 967 gminach (39,04% gmin Polski) na obszarze 12,10% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	108	95,58	61,69
2	łódzkie	177	137	77,40	33,68
3	świętokrzyskie	102	73	71,57	13,96
4	wielkopolskie	226	138	61,06	12,71
5	lubelskie	213	128	60,09	11,21
6	pomorskie	123	73	59,35	27,24
7	warmińsko-mazurskie	116	60	51,72	6,89
8	podlaskie	118	41	34,75	6,04
9	kujawsko-pomorskie	144	43	29,86	1,75
10	opolskie	71	18	25,35	2,05
11	lubuskie	82	18	21,95	3,45
12	mazowieckie	314	64	20,38	4,28
13	dolnośląskie	169	34	20,12	2,55
14	podkarpackie	160	22	13,75	1,62
15	śląskie	167	10	5,99	1,21

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. W tych uprawach notowano ją
w 628 gminach (25,35% gmin Polski) na obszarze 7,02% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	100	88,50	51,79
2	łódzkie	177	103	58,19	19,93
3	pomorskie	123	65	52,85	15,13
4	świętokrzyskie	102	51	50,00	7,23
5	lubelskie	213	86	40,38	5,50
6	warmińsko-mazurskie	116	40	34,48	2,96
7	wielkopolskie	226	68	30,09	4,87
8	lubuskie	82	13	15,85	1,77
9	podlaskie	118	18	15,25	1,34
10	mazowieckie	314	39	12,42	1,44
11	opolskie	71	8	11,27	0,25
12	podkarpackie	160	14	8,75	0,87
13	kujawsko-pomorskie	144	11	7,64	0,11
14	dolnośląskie	169	11	6,51	0,46
15	śląskie	167	1	0,60	0,06

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 578 gminach (23,33% gmin Polski) na obszarze 6,73% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych
w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	98	86,73	53,00
2	łódzkie	177	99	55,93	19,58
3	pomorskie	123	63	51,22	16,70
4	świętokrzyskie	102	48	47,06	6,66
5	lubelskie	213	82	38,50	4,66
6	warmińsko-mazurskie	116	36	31,03	2,07
7	wielkopolskie	226	59	26,11	3,67
8	lubuskie	82	12	14,63	1,24
9	podlaskie	118	14	11,86	0,65
10	opolskie	71	8	11,27	0,17
11	mazowieckie	314	33	10,51	1,17
12	podkarpackie	160	14	8,75	0,68
13	dolnośląskie	169	9	5,33	0,24
14	kujawsko-pomorskie	144	2	1,39	0,02
15	śląskie	167	1	0,60	0,03

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach truskawek. W tych uprawach notowano ją w 434 gminach (17,52% gmin Polski) na obszarze 4,97% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	95	84,07	48,78
2	łódzkie	177	84	47,46	13,48
3	pomorskie	123	55	44,72	11,09
4	świętokrzyskie	102	36	35,29	3,75
5	lubelskie	213	56	26,29	2,72
6	warmińsko-mazurskie	116	19	16,38	0,55
7	wielkopolskie	226	36	15,93	1,51
8	lubuskie	82	7	8,54	0,16
9	podkarpackie	160	13	8,12	0,19
10	mazowieckie	314	21	6,69	0,54
11	opolskie	71	3	4,23	0,03
12	podlaskie	118	4	3,39	0,08
13	dolnośląskie	169	4	2,37	0,04
14	kujawsko-pomorskie	144	1	0,69	0,00

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach rzepaku i rzepiku. W tych uprawach notowano ją w 351 gminach (14,17% gmin Polski) na obszarze 3,89% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku
w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	91	80,53	40,62
2	pomorskie	123	51	41,46	9,01
3	łódzkie	177	73	41,24	10,01
4	świętokrzyskie	102	30	29,41	2,83
5	lubelskie	213	44	20,66	1,67
6	wielkopolskie	226	23	10,18	0,85
7	warmińsko-mazurskie	116	10	8,62	0,23
8	mazowieckie	314	17	5,41	0,33
9	podkarpackie	160	6	3,75	0,05
10	lubuskie	82	2	2,44	0,04
11	opolskie	71	1	1,41	0,01
12	dolnośląskie	169	2	1,18	0,01
13	kujawsko-pomorskie	144	1	0,69	0,00

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach roślin strączkowych. W tych uprawach notowano ją w 242 gminach (9,77% gmin Polski) na obszarze 2,67% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych
w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela. 6. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	88	77,88	32,87
2	pomorskie	123	45	36,59	5,84
3	łódzkie	177	52	29,38	5,44
4	świętokrzyskie	102	17	16,67	1,36
5	lubelskie	213	18	8,45	0,26
6	wielkopolskie	226	9	3,98	0,25
7	warmińsko-mazurskie	116	4	3,45	0,04
8	mazowieckie	314	8	2,55	0,10
9	opolskie	71	1	1,41	0,01

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach kukurydzy na ziarno. W tych uprawach notowano ją w 145 gminach (5,85% gmin Polski) na obszarze 0,98% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawie kukurydzy na ziarno

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	85	75,22	14,34
2	pomorskie	123	28	22,76	1,17
3	łódzkie	177	18	10,17	1,15
4	świętokrzyskie	102	7	6,86	0,36
5	lubelskie	213	4	1,88	0,03
6	mazowieckie	314	2	0,64	0,01
7	wielkopolskie	226	1	0,44	0,00

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach kukurydzy na kiszonkę. W tych uprawach notowano ją w 145 gminach (5,85% gmin Polski) na obszarze 0,98% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawie kukurydzy na kiszonkę

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	85	75,22	14,34
2	pomorskie	123	28	22,76	1,17
3	łódzkie	177	18	10,17	1,15
4	świętokrzyskie	102	7	6,86	0,36
5	lubelskie	213	4	1,88	0,03
6	mazowieckie	314	2	0,64	0,01
7	wielkopolskie	226	1	0,44	0,00

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 67 gminach (2,70% gmin Polski) na obszarze 0,43% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	65	57,52	7,36
2	pomorskie	123	1	0,81	0,09
3	łódzkie	177	1	0,56	0,00

Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano również w uprawach tytoniu. Notowano ją w 42 gminach (1,70% gmin Polski) na obszarze 0,16% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach tytoniu w województwie zachodniopomorskim przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach tytoniu

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	zachodniopomorskie	113	42	37,17	2,75

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach warzyw gruntowych. Notowano ją w 42 gminach (1,70% gmin Polski) na obszarze 0,16% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwie zachodniopomorskim przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1.	zachodniopomorskie	113	42	37,17	2,75

W ciągu ostatnich 24 lat nie notowano tak zimnego kwietnia jak w tym roku. Temperatura tego miesiąca była niska w całym kraju. Na bardzo dużej powierzchni środkowej Polski notowano ok. 6^oC. Na północnych obszarach kraju oraz na: Wyżynie Małopolskiej, Roztoczu, Przedgórzu Sudeckim oraz Pogórzu Karpackim było jeszcze zimniej od 5 do 6^oC a miejscami notowano nawet 4-5^oC. W Sudetach i w Karpatach było najzimniej, temperatura powietrza na tych terenach wynosiła tylko 1-4^oC. Tegoroczny kwiecień w stosunku do normy wieloletniej był zimniejszy w południowo-wschodniej części kraju o 1^oC, we wschodniej o 1-2^oC, w środkowej Polsce od 2 do 3^oC,
a w zachodnich rejonach było zimniej nawet o 3-4^oC.

Tegoroczny maj był zimny. Najzimniej było w północnych i południowych rejonach Polski, w których notowano temperaturę powietrza od 10 do 12^oC, a miejscami
w południowych krańcach kraju nawet 8-10^oC. Na znacznym obszarze Polski temperatura wynosiła od 12 do 13^oC a w Kotlinie Sandomierskiej przekraczała nawet 13^oC. Jedynie na północnych krańcach Polski oraz południowo-wschodnich terenach notowano temperaturę w normie wieloletniej, natomiast na przeważającym terenie kraju była niższa od normy od 1 do 2^oC.

W pierwszej dekadzie czerwca było już wyraźnie cieplej. Najcieplej było w szerokim pasie Polski środkowej od 17 do 18^oC a na Pojezierzu Wielkopolskim nawet od 18 do 19^oC. Tylko nieco chłodniej było na Pojezierzu Zachodniopomorskim i Koszalińskim oraz w południowo-wschodniej części Polsce od 16 do 17^oC. Najchłodniej było na południu kraju od 12 do 16^oC.

W drugiej dekadzie czerwca w dalszym ciągu najchłodniej było na południu kraju od 12 do 14^oC, a najcieplej na zachodnich obszarach Polski od 15 do ponad 16^oC. Na pozostałym terytorium kraju notowano od 14 do 15^oC.

W kwietniu w południowo-wschodniej części kraju notowano wysokie opady od 60 do 120 mm (tj. ok. 140% normy wieloletniej). W środkowej Polsce również opady były wysokie, chociaż mniejsze niż w południowo-wschodniej części kraju, wynoszące w od 30 do 60 mm, stanowiące na tych terenach 90-140% normy. W północnych rejonach Polski były najniższe od 20 do 30 mm a miejscami notowano opady o wielkości nawet poniżej 20 mm i na tych obszarach stanowiły od 40 do ponad 90% normy.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. Najmniejsze stwierdzono w północno-zachodnich i południowo wschodnich obszarach Polski wynoszące od 40 do 60 mm i na tych terenach stanowiły 90-100% normy, a na Wyżynie Lubelskiej, Polesiu Zachodnim i Wołyńskim notowano opady o wielkości tylko 70% normy wieloletniej. Natomiast znacznie wyższe opady od 60 do aż 120 mm notowano w szerokim pasie biegnącym od południowo-zachodnich po północno-wschodnie tereny kraju. Wysokie opady od 100 do ponad 200 mm notowano w Sudetach, w Beskidach Zachodnich oraz w Karpatach. Na przeważającym terenie kraju opady tegorocznego maja stanowiły od 100 a miejscami nawet 150% normy wieloletniej.

W pierwszej dekadzie czerwca na terenie całego kraju notowano bardzo małe opady atmosferyczne nie przekraczające 5 mm, a w niektórych miejscach w ogóle nie wystąpiły. Tylko na terenie Pojezierza Iławskiego, na Równinie Warmińskiej, na Garbie Lubawskim, na Wyżynach: Woźnicko-Wieluńskiej, Krakowsko-Częstochowskiej, Śląskiej, na Pogórzu Środkowobeskidzkim i Zachodniobeskidzkim oraz w niektórych miejscach Pojezierza Wielkopolskiego notowano nieco większe opady od 5 do 15 mm.

W drugiej dekadzie czerwca w zachodniej części kraju nadal wystąpiły bardzo małe opady atmosferyczne od 5 do 15 mm a nawet w niektórych terenach tego obszaru w ogóle ich nie notowano. Natomiast we wschodniej części kraju notowano opady już większe od 15 do 35 mm, a w południowo-wschodnich rejonach nawet duże od 35 do aż 70 mm.

            W okresie sześciodekadowym 21 kwiecień – 20 czerwiec br. na terenie kraju wystąpiło znaczne zwiększenie deficytu wody dla roślin uprawnych (średnio o ponad 50 mm) w stosunku do poprzedniego monitoringowanego okresu. Takie warunki wilgotnościowe sprawiły, że suszę rolniczą stwierdzono w 15 województwach kraju, jedynie zjawisko to nie wystąpiło w woj. małopolskim.

            Zdecydowanie największe niedobory wody odnotowano w województwie zachodniopomorskim, w którym susza wystąpiła aż w 11 uprawach. Tylko nieco mniejsze zagrożenie wystąpiło w woj. łódzkimi i pomorskim, w których stwierdzono jej wystąpienie w dziewięciu uprawach. Do województw o dużych niedoborach wody dla roślin uprawnych należą: świętokrzyskie, wielkopolskie, lubelskie oraz mazowieckie, w których suszę odnotowano w ośmiu uprawach. Natomiast w województwach: warmińsko-mazurskim, podlaskim, kujawsko-pomorskim, opolskim, lubuskim, dolnośląskim, podkarpackim oraz śląskim notowano niedobory wody, w których stwierdzono suszę od sześciu do trzech upraw.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Mgr Tomasz Jóźwicki
• Adrian Matczuk