Klimatyczny Bilans Wodny dla okresu od 21 kwietnia do 20 czerwca 2022 roku

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W czwartym okresie raportowania tj. od 21 kwietnia do 20 czerwca 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -108 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 13 mm w stosunku do poprzedniego okresu (11 IV-10 VI).

Deficyt wody dla roślin uprawnych zwiększył się powodując, że niedobór wody występował w całym kraju. Największy deficyt wody notowano na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Wale Trzebnickim od –170 do –189 mm. Duży niedobór wody notowano również na Polesiu Lubelskim oraz w Kotlinie Sandomierskiej od -150 do 179 mm. Tylko nieco mniejszy deficyt wody notowano na Pojezierzu Słowińskim od -150 do -169. Duży deficyt wody wystąpił również na Pojezierzu Wielkopolskim i Pomorskim na Nizinie Wielkopolskiej, na Wyżynie Lubelskiej, we wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, w południowej części Niziny Mazowieckiej oraz w północnej części Pogórza Karpackiego od -120 do -159 mm. Na obszarze Pojezierza Mazurskiego, na Nizinie Podlaskiej, Przedgórzu Sudeckim, na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej oraz w Beskidach Zachodnich i Wschodnich niedobory wody były już mniejsze od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w czwartym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie województw:

1. lubuskiego,
2. lubelskiego,
3. wielkopolskiego,
4. świętokrzyskiego,
5. zachodniopomorskiego,
6. podkarpackiego,
7. dolnośląskiego,
8. mazowieckiego,
9. małopolskiego,
10. pomorskiego,
11. podlaskiego,
12. kujawsko-pomorskiego,
13. łódzkiego,
14. warmińsko-mazurskiego,
15. opolskiego.

Susza występowała w jedenastu uprawach:

1. Zbóż jarych,
2. Zbóż ozimych,
3. Krzewów owocowych
4. Truskawek,
5. Rzepaku i rzepiku,
6. Roślin strączkowych,
7. Kukurydzy na ziarno.
8. Kukurydzy na kiszonkę,
9. Drzew owocowych,
10. Tytoniu.
11. Warzyw gruntowych.

W czwartym okresie raportowania od 20 kwietnia do 20 czerwca 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 891 gminach (35,97% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 4,16 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 7,48% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,35 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy
w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	78	95,12	44,29
2.	lubelskie	213	184	86,38	20,50
3.	wielkopolskie	226	172	76,11	13,94
4.	świętokrzyskie	102	56	54,90	7,24
5.	zachodniopomorskie	113	61	53,98	4,44
6.	podkarpackie	160	84	52,50	9,52
7.	dolnośląskie	169	77	45,56	14,07
8.	mazowieckie	314	95	30,25	3,88
9.	małopolskie	182	30	16,48	0,72
10.	pomorskie	123	17	13,82	1,27
11.	podlaskie	118	15	12,71	2,06
12.	kujawsko-pomorskie	144	12	8,33	0,65
13..	łódzkie	177	6	3,39	0,14
14	warmińsko-mazurskie	116	3	2,59	0,24
15.	opolskie	71	1	1,41	0,01

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Wystąpiła w 501 gminach (20,23% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 2,22 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,6% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 0,21 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	65	79,27	26,11
2.	lubelskie	213	133	62,44	10,60
3.	wielkopolskie	226	113	50,00	5,02
4.	świętokrzyskie	102	42	41,18	2,99
5.	dolnośląskie	169	66	39,05	8,33
6.	podkarpackie	160	52	32,50	5,47
7.	zachodniopomorskie	113	19	16,81	1,35
8.	mazowieckie	314	32	10,19	1,53
9.	podlaskie	118	9	7,63	0,44
10.	pomorskie	123	8	6,50	0,46
11.	małopolskie	182	11	6,04	0,12
12.	kujawsko-pomorskie	144	6	4,17	0,09

Suszę rolniczą wystąpiła również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 476 gminach (19,22 gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 13,08 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,32% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 2,28 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab.3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	60	73,17	26,94
2.	lubelskie	213	117	54,93	10,09
3.	wielkopolskie	226	91	40,27	3,64
4.	dolnośląskie	169	63	37,28	8,77
5.	świętokrzyskie	102	36	35,29	2,32
6.	podkarpackie	160	46	28,75	4,86
7.	zachodniopomorskie	113	17	15,04	1,36
8.	mazowieckie	314	22	7,01	1,08
9.	pomorskie	123	6	4,88	0,34
10.	małopolskie	182	8	4,40	0,09
11.	podlaskie	118	5	4,24	0,19
12.	kujawsko-pomorskie	144	5	3,47	0,04

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 331 gminach (13,36% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 3,07 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 2,0% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 0,283 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	54	65,85	19,05
2.	lubelskie	213	87	40,85	6,57
3.	dolnośląskie	169	57	33,73	6,43
4.	wielkopolskie	226	52	23,01	1,18
5.	podkarpackie	160	33	20,62	2,63
6.	świętokrzyskie	102	20	19,61	0,89
7.	zachodniopomorskie	113	10	8,85	0,77
8.	mazowieckie	314	13	4,14	0,21
9.	pomorskie	123	3	2,44	0,17
10.	podlaskie	118	1	0,85	0,04
11.	małopolskie	182	1	0,55	0,00

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach rzepaku i rzepiki, wystąpiła w 254 gminach 10,25% gmin Polski) nastąpiło zwiększenie o 10,17 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 1,3% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 1,29 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	50	60,98	14,55
2.	dolnośląskie	169	56	33,14	4,61
3.	lubelskie	213	65	30,52	3,88
4.	podkarpackie	160	29	18,12	1,92
5.	świętokrzyskie	102	14	13,73	0,33
6.	wielkopolskie	226	27	11,95	0,39
7.	zachodniopomorskie	113	6	5,31	0,41
8.	pomorskie	123	2	1,63	0,10
9.	mazowieckie	314	5	1,59	0,04

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach roślin strączkowych, wystąpiła w 146 gminach (5,89% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,66% gruntów ornych kraju Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	42	51,22	8,99
2.	dolnośląskie	169	44	26,04	2,90
3.	lubelskie	213	33	15,49	1,50
4.	podkarpackie	160	15	9,38	0,71
5.	zachodniopomorskie	113	6	5,31	0,25
6.	świętokrzyskie	102	3	2,94	0,01
7.	wielkopolskie	226	2	0,88	0,01
8.	pomorskie	123	1	0,81	0,02

Suszę rolniczą wystąpiła w uprawach kukurydzy na ziarno, notowano ją w 72 gminach (2,91% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,24% gruntów ornych kraju Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	23	28,05	2,61
2.	dolnośląskie	169	27	15,98	1,23
3.	lubelskie	213	13	6,10	0,72
4.	podkarpackie	160	5	3,12	0,05
5.	zachodniopomorskie	113	3	2,65	0,09
6.	pomorskie	123	1	0,81	0,00

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach kukurydzy na kiszonkę, wystąpiła w 72 gminach (2,91% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,24% gruntów ornych kraju Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	23	28,05	2,61
2.	dolnośląskie	169	27	15,98	1,23
3.	lubelskie	213	13	6,10	0,72
4.	podkarpackie	160	5	3,12	0,05
5.	zachodniopomorskie	113	3	2,65	0,09
6.	pomorskie	123	1	0,81	0,00

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach drzew owocowych, wystąpiła w 4 gminach (0,16% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	3	3,66	0,15
2.	dolnośląskie	169	1	0,59	0,03

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach tytoniu, wystąpiła w 1 gminie w województwie dolnośląskim (0,04 gmin kraju).

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach warzyw gruntowych, wystąpiła w 1 gminie w województwie dolnośląskim (0,04 gmin kraju).

Tegoroczny kwiecień był chłodny, we wschodniej i północnej Polsce notowano temperaturę od 4 do 7^oC, jedynie na zachodnich obszarach było nieco cieplej od 7 do 8^oC. W ponad połowie terytorium kraju w: południowej, południowo-wschodniej oraz wschodniej części Polski było zimniej od średniej wieloletniej temperatury o 2-3^oC a na pozostałym obszarze od jednego do dwóch stopni.

Temperatura tegorocznego maja była zróżnicowana. Najcieplej było w Polsce południowej i południowo-zachodniej, gdzie notowano ponad 15^oC, na tym terytorium było cieplej od normy o 0,5-1,5^oC. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 14 do 15^oC (ale wyższa od normy o ok. 0,5^oC). W kierunku północno-wschodnim temperatura powietrza ulegała stałemu obniżeniu, w środkowej części kraju na dużej powierzchni notowano od 12 do 14^oC (chłodniej było od normy od 0 do 0,5^oC),
a w północnych rejonach Polski było najzimniej od 10 do 12^oC, chłodniej od normy o 1-2^oC.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było na Polesiu Lubelskim i na Pogórzu Karpackim – ponad 18^oC, ciepło również było na Nizinach: Mazowieckiej, Wielkopolskiej oraz Śląskiej od 17 do 18^oC. Tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano na Pojezierzach Wielkopolskim i Mazurskim (w części południowej) od 16,5 do 17^oC. Natomiast w północnej części Pojezierza Mazurskiego oraz w południowej części Pojezierza Pomorskiego temperatura wynosiła od 15,5 do 16,5^oC. Najchłodniej było na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (w części północnej) od 13,5 do 14,5^oC. W drugiej dekadzie czerwca najcieplej było na Nizinie Śląskiej, ponad 19^oC, tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano w Polsce południowej, południowo-zachodniej oraz południowo-wschodniej od 17 do 19^oC. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 16 do 17^oC. Na Pojezierzach Pomorskim i Mazurskim było najzimniej od 13 do 16^oC.

W maju w południowej części kraju notowano najwyższe usłonecznienie, od 240 do 320 godz. i w tym rejonie Słońce świeciło od 20 do 80 godz. dłużej w stosunku do normy wieloletniej. W północnej części kraju usłonecznienie było już niższe od 200 do 240 godz. z wyjątkiem wybrzeża, na którym notowano od 220 do 240 słonecznych godzin. W tej części Polski usłonecznienie było w normie, jedynie w północno-wschodniej części kraju mniej było słonecznych godzin (o 20-50 godz.) w stosunku do normy.

W pierwszej dekadzie czerwca najwięcej słonecznych dni notowano na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Nizinie Podlaskiej, gdzie Słońce świeciło od 90 do 100 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 70 do 100 godzin ze słońcem. Drugą dekadę tego miesiąca również charakteryzowało wysokie usłonecznienie zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce, od 110 do 120 godz. W północnej części kraju usłonecznienie było najniższe z ok. 70 słonecznymi godzinami.

Kwiecień pod względem opadowym na obszarze kraju był bardzo zróżnicowany. Na wschodnim terytorium opady o wielkości 40-60 mm były w normie wieloletniej a nawet miejscami wyższe od niej o ponad 30%. Na przeważającym obszarze kraju notowano opady od 20 do 40 mm, przy czym na północy Polski stanowiły od 30 do 100% normy, a na zachodzie kraju od 100 do 130%.

W maju niskie opady od 10 do 30 mm notowano w Beskidach, na Pogórzu Karpackim, w Kotlinie Sandomierskiej, na Wyżynie Lubelskiej oraz w zachodnich rejonach Pojezierza i Niziny Wielkopolskiej, stanowiąc na tych terenach od 20 do 50% normy wielkoletniej. Natomiast stosunkowo wysokie opady od 50 do 80 mm wystąpiły na Pojezierzach Mazurskim i Pomorskim (90-160% normy). Na przeważającym obszarze Polski notowano opady atmosferyczne o wielkości od 30 do 40 mm, stanowiące 50-70% normy.

W pierwszej jak i drugiej dekadzie czerwca małe opady notowano we wschodniej
i zachodniej części kraju od 10 do 20 mm, wyższe wystąpiły w środkowej Polsce od 25 do 35 mm. Natomiast na terenie Wyżyn: Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej oraz Małopolskiej opady były już większe od 35 do 100 mm (w pierwszej dekadzie) oraz wynoszące ok. 30 mm w drugiej dekadzie tego miesiąca. W pierwszej dekadzie nieco mniejsze opady wystąpiły na obszarze Kujaw, na Pojezierzu Mazurskim oraz w Beskidach Wschodnich od 35 do 70 mm. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca na obszarze Niziny Wielkopolskiej, Pojezierza Pomorskiego oraz i Mazurskiego opady były już większe od 30 do 60 mm.

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień a w czwartym do 3,3 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił wzrost deficytu wody zwłaszcza w zachodniej i południowo-wschodniej Polsce.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 20 czerwca opracowano cztery raporty dotyczące monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

1. Zbóż jarych,
2. Zbóż ozimych,
3. Krzewów owocowych
4. Truskawek,
5. Rzepaku i rzepiku,
6. Roślin strączkowych,
7. Kukurydzy na ziarno.
8. Kukurydzy na kiszonkę,
9. Drzew owocowych,
10. Tytoniu.
11. Warzyw gruntowych.

Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 20.06 br. przedstawia tabela 9.

Tabela 9. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-20.06.2022 r.

Lp.	Uprawa	Liczba gmin z suszą	% gmin z suszą	% gruntów z suszą
1.	Zboża jare	1689	68,19	26,46
2.	Zboża ozime	1416	57,17	16,95
3.	Truskawki	1195	48,24	14,81
4.	Krzewy owocowe	771	31,13	5,65
5.	Rzepak i rzepik	254	10,25	1,30
6.	Rośliny strączkowe	146	5,89	0,66
7.	Kukurydza na ziarno	72	2,91	0,24
8.	Kukurydza na kiszonkę	72	2,91	0,24
9.	Drzewa owocowe	4	0,16	0,01
10.	Tytoń	1	0,04	0,00
11.	Warzywa gruntowe	1	0,04	0,00

Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla województw i dla kraju. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:

• wysokie usłonecznienie (III dekada marca oraz I i II dekada maja i czerwca),
• dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
• niską wilgotność powietrza (III dekada marca oraz I i II dekada maja),
• wysoką temperaturę powietrza (I i II dekada czerwca),
• małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia oraz I i II dekada maja)

sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody dla roślin uprawnych. Straty plonów z powodu niedoboru wody wystąpiły we wszystkich województwach Polski.

---

Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Adrian Matczuk
• Mgr Beata Murat
• Mgr Agata Ścibior