IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.
W trzynastym okresie raportowania tj. od 21 lipca do 20 września 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -36 mm. W rozpatrywanym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 43 mm w stosunku do poprzedniego okresu (11 VII – 10 IX).
Największy deficyt wody notowano na terenie wschodniej części Pojezierza Mazurskiego, na Pobrzeżu Słowińskim, w środkowej części Pojezierza Pomorskiego oraz na Pojezierzu Wielkopolskim, od -120 do -159 mm. Na dużym obszarze kraju niedobory wody wynosiły od 0 do -119 mm, a w niektórych miejscach notowano nawet dodatnie wartości KBW.
W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w trzynastym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski. Susza rolnicza występowała na terenie 5 województw.
Susza występowała w 4 monitorowanych uprawach:
- Rzepaku i rzepiku (jesień),
- Ziemniaka,
- Kukurydzy na kiszonkę,
- Kukurydzy na ziarno.
W trzynastym okresie raportowania od 21 lipca do 20 września 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw rzepaku i rzepiku ozimego wysiewanego w 2022 roku. Suszę notowano w 92 gminach (3,71% gmin Polski), wystąpiła na obszarze 0,47% gruntów ornych kraju.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 1.
Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | warmińsko-mazurskie | 116 | 39 | 33,62 | 3,75 |
| 2. | zachodniopomorskie | 113 | 30 | 26,55 | 1,66 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 19 | 8,41 | 0,92 |
| 4. | podlaskie | 118 | 2 | 1,69 | 0,12 |
| 5. | kujawsko-pomorskie | 144 | 2 | 1,39 | 0,07 |
W trzynastym okresie raportowania duży zasięg suszy rolniczej występował również wśród upraw ziemniaka. Suszę notowano w 48 gminach (1,94% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 6,13 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania (11.07-10.09.2022 r.).
Suszę notowano na obszarze 0,15% gruntów ornych kraju (zmniejszenie udziału powierzchni gruntów o 0,97 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 2.
Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | warmińsko-mazurskie | 116 | 22 | 18,97 | 1,52 |
| 2. | zachodniopomorskie | 113 | 15 | 13,27 | 0,45 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 10 | 4,42 | 0,12 |
| 4. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,03 |
Suszę notowano także w uprawach kukurydzy na kiszonkę w 4 gminach (0,16% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 8,92 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Susza dla tej uprawy zmniejszyła udział powierzchni gruntów o 1,14 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 3.
Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 2 | 1,77 | 0,01 |
| 2. | warmińsko-mazurskie | 116 | 1 | 0,86 | 0,00 |
| 3. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,00 |
Suszę notowano również wśród upraw kukurydzy na ziarno, wystąpiła w 1 gminie (0,04% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 7,47 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Susza dla tej uprawy zmniejszyła udział powierzchni gruntów o 0,92 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania.
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 4.
Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,00 |
W lipcu najchłodniej było w północnej części kraju od 16 do 18oC. Im dalej w kierunku południowym tym było cieplej, od 18 do 20oC. Najwyższą temperaturę tego miesiąca notowano na Nizinie Śląskiej, na której notowano ponad 20oC.
W sierpniu najcieplej było na Pojezierzu Wielkopolskim i Nizinie Wielkopolskiej, w południowo-zachodniej części Pojezierza Mazurskiego oraz w północnych obszarach Niziny Mazowieckiej od 21 do 22,5oC. Na tym terytorium było cieplej od normy wieloletniej (1991-2020) od 2,5 do 3,5oC. Na pozostałym terytorium Polski temperatura powietrza wynosiła od 19 do 21oC i była wyższa od normy od 1 do 2,5oC.
W pierwszej dekadzie września nadal było ciepło w południowo-zachodniej części kraju, od 14,5 do 17,5oC. Im dalej w kierunku północno-wschodnim tym było zimniej. Na Nizinie Podlaskiej i we wschodnich terytoriach Pojezierza Mazurskiego było tylko 9,5oC. W drugiej dekadzie września było już chłodniej. W zachodnim terytorium kraju notowano od 12 do 13oC. W Polsce środkowej i południowo-wschodniej od 11 do 12oC, a w północno-wschodniej od 10 do 11oC. Najzimniej było na obszarach Sudetów i Beskidów Zachodnich od 5 do 10oC.
W lipcu najmniej słonecznych godzin notowano w północno-wschodniej części kraju od 200 do 240 godzin. Im dalej w kierunku południowym a zwłaszcza w południowo-zachodnim tym więcej notowano słonecznych godzin od 240 do 260 godzin.
W sierpniu najwięcej słonecznych godzin notowano w północnej i wschodniej Polsce od 260 do 290 godz., więcej od normy od 10 do 50 godz. Szczególnie dużo słonecznych godzin odnotowano na Nizinie Podlaskiej i w północnej części Polesia Lubelskiego oraz w zachodniej części Pobrzeża Słowińskiego, od 280 do 290 godz.
W pierwszej dekadzie września największe usłonecznienie notowane było w południowej części Niziny Mazowieckiej, we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Wielkopolskiej, na Nizinie Szczecińskiej oraz na Polesiu Lubelskim od 85 do 95 godzin. Na pozostałym obszarze kraju Słońce świeciło od 60 do 85 godzin. W drugiej dekadzie najwyższe usłonecznienie notowano na Żuławach Wiślanych, Kujawach oraz na Pobrzeżu Słowińskim od 45 do 60 godz. W północno-wschodniej części kraju Słońce świeciło od 30 do 45 godz. a na pozostałej części kraju tylko od 15 do 30 godzin.
W lipcu niskie opady notowano w zachodniej Polsce od 30 do 70 mm , stanowiące 30-90% normy wieloletniej. Na pozostałym terytorium kraju notowano już większe opady od 70 do 110 mm (80-110% normy), a we wschodnich i południowych częściach kraju osiągały nawet 130 mm (110-150% normy).
W sierpniu w północnej, północno-wschodniej oraz we wschodniej części obszaru Polski notowano opady od 30 do 60 mm (20-100 normy wieloletniej). Natomiast w południowo-zachodniej części terytorium kraju opady były już dużo wyższe, od 60 do aż 210 mm (na Przedgórzu Sudeckim) stanowiące od 100 do 200% normy.
W pierwszej dekadzie września również notowano wysokie opady, największe od 35 do 75 mm wystąpiły na terenie Wyżyny Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej. Tylko nieco mniejsze od 35 do 70 mm notowano na Nizinach: Śląskiej, Wielkopolskiej, Podlaskiej oraz we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Na pozostałym obszarze kraju opady były już mniejsze od 5 do 35 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca najwyższe opady notowane były na Pogórzu Karpackim oraz w Beskidach Zachodnich od 75 do aż 160 mm. Wysokie opady wystąpiły również na Pobrzeżu Słowińskim od 40 do 135 mm. W centralnej części kraju wynosiły od 5 do 10 mm, a na pozostałym obszarze Polski od 10 do 40 mm.
W pierwszym i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień, w czwartym do 3,3 mm/dzień, w piątym do 3,8 mm/dzień, w szóstym i siódmym do 3,9 mm/dzień, w ósmym i dziesiątym do 4,1 mm/dzień a w dziewiątym do 4,2 mm/dzień. Natomiast wartość ewapotranspiracji zmalała w jedenastym okresie raportowania do 3,6 mm/dzień, w dwunastym do 3,5 mm a w trzynastym do 3,0 mm.
Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.
W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 20 września opracowano trzynaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:
- Zboża jare
- Zboża ozime
- Krzewy owocowe
- Rzepak i rzepik (wiosna)
- Truskawki
- Kukurydza na kiszonkę
- Kukurydza na ziarno
- Rośliny strączkowe
- Warzywa gruntowe
- Tytoń
- Ziemniak
- Drzewa owocowe
- Chmiel
- Burak cukrowy
- Rzepak i rzepik (jesień).
Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 20.09 br. przedstawia tabela 5.
Tabela 5. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-20.09.2022 r.
| Lp. | Uprawa | Liczba gmin z suszą | % gmin z suszą | % gruntów z suszą |
| 1. | Zboża jare | 2096 | 84,62 | 38,17 |
| 2. | Zboża ozime | 1909 | 77,07 | 25,19 |
| 3. | Krzewy owocowe | 1815 | 73,27 | 27,62 |
| 4. | Rzepak i rzepik (wiosna, lato) | 1734 | 70,00 | 20,97 |
| 5. | Truskawki | 1726 | 69,68 | 22,26 |
| 6. | Kukurydza na kiszonkę | 1684 | 67,99 | 20,12 |
| 7. | Kukurydza na ziarno | 1648 | 66,53 | 19,45 |
| 8. | Rośliny strączkowe | 1423 | 57,45 | 18,30 |
| 9. | Warzywa gruntowe | 812 | 32,78 | 7,26 |
| 10. | Tytoń | 771 | 31,13 | 7,89 |
| 11. | Ziemniak | 510 | 20,59 | 5,29 |
| 12. | Drzewa owocowe | 479 | 19,34 | 2,80 |
| 13. | Chmiel | 355 | 14,33 | 2,97 |
| 14. | Burak cukrowy | 158 | 6,38 | 1,10 |
| 15. | Rzepak i rzepik (jesień) | 92 | 3,71 | 0,47 |
Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:
Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:
- liczba gmin z suszą,
- udział gmin z suszą,
- udział powierzchni z suszą
dla województw i dla kraju. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.
Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:
- wysokie usłonecznienie (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca),
- dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
- niską wilgotność powietrza (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dek. czerwca),
- wysoką temperaturę powietrza (czerwiec, sierpień),
- małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia, I i II dekada maja,
III dekada czerwca, II dekada lipca oraz I dekada sierpnia), - wysokie opady lipca, II i III dekady sierpnia oraz I i II dekady września,
- wysoka ewapotranspiracja potencjalna (III dekada lipca oraz I i II dekada sierpnia),
- niska ewapotranspiracja w II dekadzie września
sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody powodujący suszę wśród wszystkich monitorowanych roślin uprawnych.
Natomiast w obecnie monitorowanym okresie stwierdzamy wystąpienie suszy w uprawach rzepaku i rzepiku wysiewanego w 2022 roku a także zmniejszenie zasięgu suszy rolniczej dla upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę oraz ziemniaka.
Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek
Opracowali:
- Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
- Dr hab. Rafał Pudełko
- Dr Katarzyna Żyłowska
- Dr Jan Jadczyszyn
- Mgr Piotr Koza
- Mgr Anna Jędrejek
- Mgr Małgorzata Kozak
- Adrian Matczuk
- Mgr Beata Murat
- Mgr Agata Ścibior
