Klimatyczny Bilans Wodny dla okresu od 1 kwietnia do 31 maja 2023 roku

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz na podstawie kategorii gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W drugim okresie raportowania, tj. od 1 kwietnia do 31 maja 2023 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -70 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 41 mm w stosunku do poprzedniego okresu (21 III–20 V).

Największe niedobory wody notowano na terenach: Pobrzeża Południowobałtyckiego, Żuław, na północy Pojezierza Mazurskiego, zachodniej części Kujaw – od -150 do -169 mm. Duży deficyt wody notowano również na obszarze Pojezierza Pomorskiego, Wielkopolskiego (część wschodnia), również na pozostałym obszarze Mazurskiego, Niziny Południowowielkopolskiej – od -120 do -149 mm. Nieco mniejszy deficyt wody od
-90  do -119 mm występował na terenie leżącym na południe od ww. obszarów. Natomiast na południu kraju niedobory były mniejsze – od 0 do -89 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w drugim okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

 Susza rolnicza występowała na terenie województw:

Pomorskiego,
Zachodniopomorskiego,
Kujawsko-pomorskiego,
Warmińsko-mazurskiego,
Wielkopolskiego,
Łódzkiego,
Mazowieckiego, Podlaskiego, Dolnośląskiego.

Susza występowała w czterech uprawach:

1. Zbóż jarych,
2. Zbóż ozimych,
3. Truskawek,
4. Krzewów owocowych.

W drugim okresie raportowania – od 1 kwietnia do 31 maja 2023 r. – największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 676 gminach (27,29% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 8,21% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych
w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	pomorskie	123	120	97,56	33,87
2.	zachodniopomorskie	113	107	94,69	38,40
3.	kujawsko-pomorskie	144	134	93,06	21,85
4.	warmińsko-mazurskie	116	107	92,24	21,95
5.	wielkopolskie	226	122	53,98	7,86
6.	łódzkie	177	29	16,38	4,92
7.	mazowieckie	314	47	14,97	2,02
8.	podlaskie	118	8	6,78	0,65
9.	dolnośląskie	169	2	1,18	0,05

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 538 gminach (21,72% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 4,40% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych
w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	pomorskie	123	116	94,31	19,70
2.	warmińsko- -mazurskie	116	103	88,79	13,91
3.	zachodniopomorskie	113	100	88,50	22,27
4.	kujawsko-pomorskie	144	123	85,42	11,13
5.	wielkopolskie	226	56	24,78	2,95
6.	łódzkie	177	18	10,17	2,12
7.	mazowieckie	314	19	6,05	0,16
8.	podlaskie	118	3	2,54	0,44

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 414 gminach (16,71% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 3,25% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	warmińsko- -mazurskie	116	96	82,76	11,05
2.	zachodniopomorskie	113	92	81,42	19,34
3.	pomorskie	123	99	80,49	14,80
4.	kujawsko-pomorskie	144	92	63,89	7,67
5.	wielkopolskie	226	25	11,06	1,25
6.	łódzkie	177	8	4,52	0,46
7.	podlaskie	118	2	1,69	0,15

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 196 gminach (7,91% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,83% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	zachodniopomorskie	113	61	53,98	5,30
2.	pomorskie	123	56	45,53	3,48
3.	warmińsko-mazurskie	116	48	41,38	3,29
4.	kujawsko-pomorskie	144	27	18,75	1,74
5.	wielkopolskie	226	4	1,77	0,17

Tegoroczny kwiecień pod względem temperatury powietrza był przeciętny. Najniższą średnią temperaturę na terenie kraju notowano w północnej części Pojezierza Pomorskiego – od 6 do 7^oC. Natomiast w południowej części tego Pojezierza oraz na Pojezierzu Mazurskim, na Nizinie Śląskiej, Wielkopolskiej, na Roztoczu, na Pogórzu Karpackim
i Przedgórzu Sudeckim, temperatura był wyższa i wynosiła 7–8^oC. Na pozostałym obszarze Polski notowano od 8 do 10^oC. 

Temperatura tegorocznego maja w całym kraju była stosunkowo niska. W pierwszej dekadzie na wschodzie Polski notowano od 8 do 10^oC a na zachodzie od 10 do 12^oC.
W drugiej dekadzie tego miesiąca było już cieplej – od 10 do 12^oC na południu kraju i od
12 do 14^oC na pozostałym obszarze Polski. Natomiast najcieplej było w trzeciej dekadzie. Na Kujawach, we wsch. części Pojezierza Wielkopolskiego, w północnej części Mazowsza, na Lubelszczyźnie i w Kotlinie Sandomierskiej notowano od 15 do 17^oC.
W pozostałej części kraju temperatura wynosiła od 12 do 15^oC.

Trzecią dekadę maja charakteryzowało bardzo duże usłonecznienie. W całej Polsce notowano ponad 100 godz. ze słońcem, przy czym we wschodniej części Pobrzeża Słowińskiego oraz na Polesiu Lubelskim było tych godzin aż 150.

Kwiecień pod względem opadowym na terenie kraju był bardzo zróżnicowany. Na północy Polski notowano opady od poniżej 10 do 20 mm, stanowiące poniżej 70–80% normy wieloletniej (1991–2020). Na południu kraju wynosiły od 30 do 50 mm, a przy granicy Polski od 60 do 80 mm, tj. od 100 do 170% normy. Natomiast na pozostałym terytorium kraju notowano opady od 20 do 30 mm (ok. 100% normy). 

W pierwszej dekadzie maja opady atmosferyczne na terenie całego kraju były małe. Na północy Polski wynosiły poniżej 5 mm. Natomiast w Małopolsce oraz w północnej części Lubelszczyzny były już większe – od 20 do 40 mm. Na pozostałym terytorium kraju notowano opady od 5 do 20 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca opady były już większe, wynosiły od 25 do 85 mm w południowo-wschodniej części terytorium Polski,
a na pozostałym obszarze kraju notowano od 10 do 25 mm. Szczególnie niskie opady notowano w trzeciej dekadzie tego miesiąca, na przeważającym obszarze Polski opady nie wystąpiły lub nie przekraczały 5 mm, tylko lokalnie na zachodzie kraju notowano ich wystąpienie od 5 do 10 mm. 

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotranspiracji wynoszące 2,0 mm/dzień, natomiast w drugim było już wyższe i wynosiły 2,5 mm/dzień.

Brak opadów, zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja, spowodował, że deficyt wody jest wyższy niż notowany w pierwszym raporcie. Niedobory wody dla roślin uprawnych zwiększają się. Duży deficyt wody notowany był zwłaszcza w północno-zachodnich obszarach kraju i wynosił od -160 do -169 mm.

Stwierdzamy, że największe niedobory wody w tym okresie sześciodekadowym dla roślin uprawnych w północnej Polsce wynosiły od -120 do -169 mm. Według obecnych warunków pogodowych straty plonów z powodu deficytu wody powodujące ich obniżenie przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych wystąpiły w uprawach: zbóż jarych i ozimych, truskawek oraz krzewów owocowych. Natomiast na południu kraju zasoby wodne są duże, na polach uprawnych miejscami występuje nadmiar wody, co może skutkować również znacznym obniżeniem plonów roślin uprawnych.

Panujące warunki pogodowe obecnej wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie oraz bardzo małe opady atmosferyczne sprawiły, że straty plonów z powodu deficytu wody wystąpiły w dziewięciu województwach. Nie notowano tych strat w województwach: lubelskim, lubuskim, małopolskim, opolskim, śląskim, świętokrzyskim oraz podkarpackim.

                                                                                                          Dyrektor        

                                                                                       Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
Dr hab. Rafał Pudełko
Dr Katarzyna Żyłowska
Dr Jan Jadczyszyn
Mgr Piotr Koza
Mgr Anna Jędrejek
Mgr Małgorzata Kozak
Mgr Tomasz Jóźwicki Adrian Matczuk