Klimatyczny Bilans Wodny dla okresu od 11 kwietnia do 10 czerwca 2022 roku

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W trzecim okresie raportowania tj. od 11 kwietnia do 10 czerwca 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -95 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 19 mm w stosunku do poprzedniego okresu (1 IV-31 V).

Deficyt wody dla roślin uprawnych nadal występował w całym kraju. Największe niedobory wody notowano na terenie Ziemi Lubuskiej od –160 do –179 mm. Duży deficyt wody notowano na Pojezierzu Wielkopolskim, Słowińskim, Pomorskim, na Polesiu Lubelskim, Kujawach oraz na Nizinie Wielkopolskiej od -130 do -159 mm. Na dużym obszarze Polski wschodniej, południowej i południowo-wschodniej niedobory wody były mniejsze od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w trzecim okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie województw:

1. Zachodniopomorskiego
2. Wielkopolskiego
3. Lubuskiego
4. Kujawsko-pomorskiego
5. Pomorskiego
6. Lubelskiego
7. Dolnośląskiego
8. Łódzkiego
9. Opolskiego
10. Warmińsko-mazurskiego
11. Świętokrzyskiego
12. Mazowieckiego.

Susza występowała w pięciu uprawach:

1. Zbóż jarych
2. Zbóż ozimych
3. Truskawek
4. Krzewów owocowych
5. Rzepaku i rzepiku

W trzecim okresie raportowania od 11 kwietnia do 10 czerwca 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 788 gminach (31,81% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 76,87 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 7,83% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 29,36 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy
w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	zachodniopomorskie	113	111	98,23	19,86
2.	wielkopolskie	226	209	92,48	26,47
3.	lubuskie	82	74	90,24	47,71
4.	kujawsko-pomorskie	144	97	67,36	8,68
5.	pomorskie	123	71	57,72	8,15
6.	lubelskie	213	94	44,13	5,95
7.	dolnośląskie	169	72	42,60	7,46
8.	łódzkie	177	47	26,55	6,33
9.	opolskie	71	5	7,04	0,04
10.	warmińsko-mazurskie	116	6	5,17	0,10
11.	świętokrzyskie	102	1	0,98	0,00
12.	małopolskie	182	1	0,55	0,00

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 501 gminach (20,23% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 63,79 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 3,81% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 18,46 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	67	81,71	31,73
2.	wielkopolskie	226	165	73,01	14,31
3.	zachodniopomorskie	113	82	72,57	6,77
4.	dolnośląskie	169	57	33,73	4,31
5.	pomorskie	123	32	26,02	1,96
6.	kujawsko-pomorskie	144	37	25,69	2,71
7.	lubelskie	213	43	20,19	1,90
8.	łódzkie	177	16	9,04	3,02
9.	warmińsko-mazurskie	116	2	1,72	0,00

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 255 gminach (10,29% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 51,39 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 1,72 gruntów ornych kraju (zwiększenie o 15,33 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	66	80,49	25,57
2.	wielkopolskie	226	78	34,51	5,32
3.	zachodniopomorskie	113	33	29,20	2,39
4.	dolnośląskie	169	31	18,34	1,14
5.	pomorskie	123	15	12,20	0,78
6.	lubelskie	213	15	7,04	0,36
7.	kujawsko-pomorskie	144	10	6,94	0,66
8.	łódzkie	177	7	3,95	0,79

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 152 gminach (6,14% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 21,97 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 1,04 gruntów ornych kraju (zwiększenie o 3,46 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	57	69,51	18,31
2.	zachodniopomorskie	113	21	18,58	1,27
3.	wielkopolskie	226	40	17,70	3,40
4.	pomorskie	123	10	8,13	0,35
5.	dolnośląskie	169	13	7,69	0,38
6.	kujawsko-pomorskie	144	6	4,17	0,03
7.	lubelskie	213	3	1,41	0,00
8.	łódzkie	177	2	1,13	0,05

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach rzepaku i rzepiki, notowano ją w 2 gminach (0,08% gmin Polski) na obszarze 0,01 gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubuskie	82	2	2,44	0,24

Tegoroczny kwiecień był chłodny, we wschodniej i północnej Polsce notowano temperaturę od 4 do 7^oC, jedynie na zachodnich obszarach było nieco cieplej od 7 do 8^oC. W ponad połowie terytorium kraju w: południowej, południowo-wschodniej oraz wschodniej części Polski było zimniej od średniej wieloletniej temperatury o 2-3^oC a na pozostałym obszarze od jednego do dwóch stopni.

Temperatura tegorocznego maja była zróżnicowana. Najcieplej było w Polsce południowej i południowo-zachodniej, gdzie notowano ponad 14^oC (w pierwszej i trzeciej dekadzie miesiąca) oraz od 15 do 16^oC w drugiej dekadzie. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 12,5 do 14^oC (w pierwszej i trzeciej dekadzie) i od 12 do 15^oC w drugiej dekadzie. W kierunku północno-wschodnim temperatura powietrza ulegała stałemu obniżeniu i na krańcach tego obszaru osiągała od 9 do 11^oC.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było na Polesiu Lubelskim i na Pogórzu Karpackim – ponad 18^oC, ciepło było również na Nizinach: Mazowieckiej, Wielkopolskiej oraz Śląskiej od 17 do 18^oC. Tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano na Pojezierzach Wielkopolskim i Mazurskim (w części południowej) od 16,5 do 17^oC. Natomiast w północnej części Pojezierza Mazurskiego oraz w południowej części Pojezierza Pomorskiego temperatura wynosiła od 15,5 do 16,5^oC. Najchłodniej było na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (w części północnej) od 13,5 do 14,5^oC.

Drugą dekadę maja charakteryzowało wysokie usłonecznienie w całej południowej Polsce, od 105 do ponad 120 godz. W północnej części kraju usłonecznienie było już niższe od 75 do 105 godz. z wyjątkiem wybrzeża, na którym notowano od 100 do 115 słonecznych godzin. W trzeciej dekadzie tego miesiąca usłonecznienie w całym kraju było już niższe o ok. 40 godz. w stosunku do drugiej dekady.

W pierwszej dekadzie czerwca najwięcej słonecznych dni notowano na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Nizinie Podlaskie, gdzie Słońce świeciło od 90 do 100 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano ich od 70 do 100 godzin.

Kwiecień pod względem opadowym na obszarze kraju był bardzo zróżnicowany. Na wschodnim terytorium opady o wielkości 40-60 mm były w normie wieloletniej a nawet wyższe od niej o ponad 30%. Na przeważającym obszarze kraju notowano opady od 20 do 40 mm, przy czym na północy Polski stanowiły od 30 do 100% normy, a na zachodzie kraju od 100 do 130%.

W pierwszej dekadzie maja opady atmosferyczne na terenie całego kraju były bardzo małe wynoszące poniżej 5 mm, tylko punktowo były nieco większe wynoszące do 20 mm.
W drugiej dekadzie tego miesiąca w dalszym ciągu w południowej Polsce notowano brak opadów. Natomiast na obszarze Niziny Wielkopolskiej opady były już większe od 10 do 35 mm oraz na Pojezierzu Mazurskim gdzie wynosiły od 10 do 25 mm. Na pozostałym terenie kraju notowano opady od 5 do 10 mm. Trzecią dekadę maja charakteryzowało duże zróżnicowanie opadów na terenie Polski. Niskie opady od 5 do 20 mm notowano w Beskidach, Pogórzu Karpackim, Kotlinie Sandomierskiej na Wyżynie Lubelskiej oraz na Pojezierzu i Nizinie Wielkopolskiej. Natomiast stosunkowo wysokie opady od 30 do 70 mm wystąpiły na Pojezierzach Mazurskim i Pomorskim.

W pierwszej dekadzie czerwca małe opady notowano we wschodniej i zachodniej części kraju od 10 do 20 mm, wyższe wystąpiły w środkowej Polsce od 25 do 35 mm. Natomiast na terenie Wyżyn: Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej oraz Małopolskiej opady były już większe od 36 do 100 mm. Nieco mniejsze wystąpiły na obszarze Kujaw, na Pojezierzu Mazurskim oraz w Beskidach Wschodnich od 36 do 70 mm.

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił wzrost deficytu wody zwłaszcza w zachodniej Polsce.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 10 czerwca opracowano trzy raporty dotyczące monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

1. Zbóż jarych
2. Zbóż ozimych
3. Truskawek
4. Krzewów owocowych
5. Rzepaku i rzepiku

Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 10.06 br. przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-10.06.2022 r.

Lp.	Uprawa	Liczba gmin z suszą	% gmin z suszą	% gruntów z suszą
1.	Zboża jare	1298	52,40	22,74
2.	Zboża ozime	1165	47,03	15,12
3.	Truskawki	1047	42,27	13,75
4.	Krzewy owocowe	442	17,84	2,94
5.	Rzepak i rzepik	2	2,44	0,24

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Warunki pogodowe obecnej wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie, dużą prędkość wiatru oraz małe opady atmosferyczne sprawiły, że straty plonów z powodu deficytu wody wystąpiły w 14 województwach. Nie notowano tych strat w województwie małopolskim i podkarpackim.

                                                                                                     Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Adrian Matczuk
• Mgr Beata Murat
• Mgr Agata Ścibior