Klimatyczny Bilans Wodny od 1 kwietnia do 31 maja 2024 roku

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB) w Puławach zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W drugim okresie raportowania tj. od 1 kwietnia do 31 maja 2024 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, była ujemna, wynosiła -108 mm. Deficyt wody w obecnym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego uległ zmniejszeniu o 16 mm.

Największe niedobory wody notowano na obszarze Wyżyny Lubelskiej, na Polesiu oraz na Nizinie Śląskiej od -170 do -189 mm. Duży deficyt wody wystąpił również na Nizinie Podlaskiej, Mazowieckiej oraz w Kotlinie Sandomierskiej od -150 do -169 mm. Na dużym obszarze Polski niedobór wody wynosił od -120 do -149 mm. W północnych oraz w południowych obszarach kraju niedobory wody były najmniejsze od -50 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w drugim okresie raportowania stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski., powodujące straty w plonach monitorowanych upraw przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych w przeciętnych wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie wszystkich 16 województw:

Susza występowała w sześciu uprawach:

1. Zbóż jarych,
2. Zbóż ozimych,
3. Truskawek,
4. Krzewów owocowych,
5. Drzew owocowych,
6. Rzepaku i rzepiku.

W drugim okresie raportowania od 1 kwietnia do 31 maja 2024 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 1769 gminach (71,42% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 30,04 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 25,03% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 16,76 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy
w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	mazowieckie	314	314	100,00	57,94
2.	lubelskie	213	210	98,59	51,52
3.	łódzkie	177	173	97,74	42,99
4.	kujawsko-pomorskie	144	130	90,28	21,27
5.	świętokrzyskie	102	88	86,27	16,69
6.	dolnośląskie	169	142	84,02	12,07
7.	podlaskie	118	99	83,90	41,02
8.	lubuskie	82	68	82,93	17,75
9.	wielkopolskie	226	184	81,42	20,10
10.	warmińsko-mazurskie	116	82	70,69	10,96
11.	pomorskie	123	75	60,98	2,74
12.	podkarpackie	160	92	57,50	9,51
13.	opolskie	71	37	52,11	5,07
14.	śląskie	167	55	32,93	8,29
15.	zachodniopomorskie	113	12	10,62	0,13
16.	małopolskie	182	8	4,40	0,60

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach zbóż ozimych. W tych uprawach notowano ją w 1593 gminach (64,31% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 29,67 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 19,20% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 13,32 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	mazowieckie	314	310	98,73	50,15
2.	lubelskie	213	209	98,12	38,84
3.	łódzkie	177	167	94,35	32,17
4.	podlaskie	118	98	83,05	34,64
5.	świętokrzyskie	102	83	81,37	13,02
6.	kujawsko-pomorskie	144	117	81,25	12,68
7.	dolnośląskie	169	133	78,70	8,24
8.	lubuskie	82	57	69,51	11,91
9.	wielkopolskie	226	150	66,37	13,20
10.	warmińsko-mazurskie	116	63	54,31	6,79
11.	podkarpackie	160	76	47,50	7,35
12.	opolskie	71	32	45,07	3,35
13.	pomorskie	123	45	36,59	1,26
14.	śląskie	167	42	25,15	4,71
15.	zachodniopomorskie	113	5	4,42	0,01
16.	małopolskie	182	6	3,30	0,31

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach truskawek, notowano ją w 1394 gminach (56,28% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 28,67 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 17,12% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 12,8 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubelskie	213	209	98,12	38,61
2.	mazowieckie	314	301	95,86	47,68
3.	łódzkie	177	158	89,27	27,38
4.	podlaskie	118	94	79,66	32,15
5.	świętokrzyskie	102	76	74,51	10,55
6.	kujawsko-pomorskie	144	98	68,06	9,57
7.	dolnośląskie	169	114	67,46	6,41
8.	wielkopolskie	226	116	51,33	9,93
9.	lubuskie	82	41	50,00	7,86
10.	podkarpackie	160	65	40,62	5,94
11.	warmińsko-mazurskie	116	41	35,34	4,72
12.	opolskie	71	24	33,80	2,61
13.	śląskie	167	29	17,37	2,40
14.	pomorskie	123	21	17,07	0,45
15.	małopolskie	182	5	2,75	0,04
16.	zachodniopomorskie	113	2	1,77	0,00

Suszę notowano również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 972 gminach (39,24% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie o 37,18 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 10,37% gruntów ornych kraju (zwiększenie o 10,2 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubelskie	213	207	97,18	34,91
2.	mazowieckie	314	281	89,49	32,50
3.	podlaskie	118	78	66,10	17,46
4.	łódzkie	177	112	63,28	11,21
5.	świętokrzyskie	102	54	52,94	4,77
6.	dolnośląskie	169	61	36,09	2,17
7.	kujawsko-pomorskie	144	47	32,64	2,06
8.	wielkopolskie	226	63	27,88	2,68
9.	podkarpackie	160	30	18,75	2,76
10.	lubuskie	82	15	18,29	2,99
11.	opolskie	71	7	9,86	0,60
12.	warmińsko-mazurskie	116	11	9,48	1,72
13.	śląskie	167	5	2,99	0,15
14.	pomorskie	123	1	0,81	0,00

Suszę notowano również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 285 gminach (11,51% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 1,52% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubelskie	213	145	68,08	10,30
2.	mazowieckie	314	121	38,54	3,99
3.	świętokrzyskie	102	6	5,88	0,42
4.	podkarpackie	160	6	3,75	0,34
5.	podlaskie	118	4	3,39	0,21
6.	lubuskie	82	1	1,22	0,22
7.	łódzkie	177	2	1,13	0,03

Suszę notowano również w uprawach rzepaku i rzepiku. Notowano ją w 7 gminach (0,28% gmin Polski). Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubelskie	213	4	1,88	0,08
2.	mazowieckie	314	3	0,96	0,02

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 31 maja opracowano dwa raporty dotyczące monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw. Poniżej przedstawiamy dane dotyczące suszy rolniczej o maksymalnym zasięgu dla tych dwóch okresów:

1. Zbóż jarych,
2. Zbóż ozimych,
3. Truskawek,
4. Krzewów owocowych.

Tabela 7. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż jarych 21 marzec – 31 maj 2024 roku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	mazowieckie	314	314	100,00	58,20
2.	łódzkie	177	176	99,44	48,52
3.	lubelskie	213	210	98,59	51,77
4.	wielkopolskie	226	208	92,04	28,83
5.	kujawsko-pomorskie	144	130	90,28	21,29
6.	dolnośląskie	169	151	89,35	18,02
7.	świętokrzyskie	102	89	87,25	18,93
8.	podlaskie	118	99	83,90	41,04
9.	lubuskie	82	68	82,93	20,57
10.	warmińsko-mazurskie	116	82	70,69	10,97
11.	pomorskie	123	75	60,98	2,75
12.	opolskie	71	42	59,15	7,06
13.	podkarpackie	160	92	57,50	9,57
14.	śląskie	167	55	32,93	8,38
15.	zachodniopomorskie	113	13	11,50	0,20
16.	małopolskie	182	8	4,40	0,60
	Polska	2477	1812	73,15	27,05

Tabela 8. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach zbóż ozimych 21 marzec – 31 maj 2024 roku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	mazowieckie	314	310	98,73	50,46
2.	lubelskie	213	209	98,12	39,10
3.	łódzkie	177	173	97,74	36,94
4.	dolnośląskie	169	145	85,80	13,55
5.	wielkopolskie	226	192	84,96	20,61
6.	podlaskie	118	98	83,05	34,66
7.	świętokrzyskie	102	84	82,35	14,65
8.	kujawsko-pomorskie	144	117	81,25	12,69
9.	lubuskie	82	58	70,73	15,53
10.	warmińsko-mazurskie	116	63	54,31	6,80
11.	opolskie	71	37	52,11	4,70
12.	podkarpackie	160	77	48,12	7,46
13.	pomorskie	123	45	36,59	1,27
14.	śląskie	167	42	25,15	4,74
15.	zachodniopomorskie	113	5	4,42	0,04
16.	małopolskie	182	6	3,30	0,31
	Polska	2477	1661	67,06	20,97

Tabela 9. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach truskawek 21 marzec – 31 maj 2024 roku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubelskie	213	209	98,12	38,77
2.	mazowieckie	314	301	95,86	48,05
3.	łódzkie	177	169	95,48	31,76
4.	dolnośląskie	169	136	80,47	12,58
5.	podlaskie	118	94	79,66	32,17
6.	świętokrzyskie	102	78	76,47	10,97
7.	wielkopolskie	226	161	71,24	16,56
8.	kujawsko-pomorskie	144	98	68,06	9,58
9.	lubuskie	82	45	54,88	10,56
10.	opolskie	71	29	40,85	3,35
11.	podkarpackie	160	65	40,62	6,09
12.	warmińsko-mazurskie	116	41	35,34	4,73
13.	śląskie	167	29	17,37	2,41
14.	pomorskie	123	21	17,07	0,45
15.	małopolskie	182	5	2,75	0,04
16.	zachodniopomorskie	113	2	1,77	0,00
	Polska	2477	1483	59,87	18,74

Tabela 10. Maksymalny zasięg suszy rolniczej w uprawach krzewów owocowych 21 marzec- 31 maj 2024 roku

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin z suszą	Udział gmin z suszą [%]	Udział powierzchni z suszą [%]
1.	lubelskie	213	207	97,18	34,92
2.	mazowieckie	314	281	89,49	32,53
3.	podlaskie	118	78	66,10	17,47
4.	łódzkie	177	113	63,84	11,24
5.	świętokrzyskie	102	54	52,94	4,78
6.	dolnośląskie	169	69	40,83	3,20
7.	kujawsko-pomorskie	144	47	32,64	2,06
8.	wielkopolskie	226	67	29,65	2,82
9.	podkarpackie	160	30	18,75	2,76
10.	lubuskie	82	15	18,29	2,99
11.	opolskie	71	7	9,86	0,60
12.	warmińsko-mazurskie	116	11	9,48	1,72
13.	śląskie	167	5	2,99	0,15
14.	pomorskie	123	1	0,81	0,00
	Polska	2477	985	39,77	10,46

Tegoroczny kwiecień pod względem temperatury powietrza był ciepły. Najwyższą temperaturę notowano w części południowej kraju od 11 do 12^oC, a najniższą w części północnej od 7 do 9^oC. Przy czym w stosunku do wielolecia część Polski zachodniej, północnej oraz północno-wschodniej była cieplejsza o 1,5-2,0^oC a wschodnia oraz południowo wschodnia część kraju była cieplejsza od normy od 2 do 2,5^oC.

W maju najchłodniej było w Polsce na obszarach górskich oraz na Pobrzeżu (poniżej 14°C). Na północ od gór i na południe od Pobrzeża notowano temperaturę od 14 do 16°C. Najwyższa temperaturę powietrza (16°C) wystąpiła na przeważającym obszarze kraju.

Kwiecień pod względem opadowym na terenie kraju był bardzo zróżnicowany. Największe opady notowano w północnej i południowej części kraju wynoszące od 40 do 70 mm (tj. 100-180% normy wieloletniej|). Na pozostałej części Polski opady były już mniejsze od 10 do 40 mm, stanowiące od 40 do 100% normy.

W maju najmniejsze opady, poniżej 15 mm, notowano na Mazowszu, Podlasiu, Polesiu Lubelskim oraz na Wyżynie Lubelskiej, zaś najwyższe powyżej 50 mm a nawet 100 mm wystąpiły na obszarach górskich, w północno-zachodniej oraz w zachodniej części kraju. Na pozostałym terytorium Polski opady odnotowano od 15 do 50 mm.

W pierwszym raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji potencjalnej wynoszące 2,6 mm/dzień. Natomiast w drugim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 3,0 mm/dzień co spowodowało, że nastąpił dalszy wzrost deficytu wody zwłaszcza we wschodniej Polsce. Brak opadów, zwłaszcza w maju spowodował, że deficyt wody jest wyższy niż notowany w pierwszym raporcie. Niedobory wody dla roślin uprawnych znacznie zwiększyły się na terenie całego kraju.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor
Prof. dr hab. Mariusz Matyka

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr hab. Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Mgr Tomasz Jóźwicki
• Mgr inż. Tytus Berbeć
• Inż. Adrian Matczuk