Historia

Rys historyczny

       Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach został utworzony w 1950 r. Placówka ta, mająca status instytutu badawczego MRiRW, nawiązuje do bogatych tradycji Puławskiego Ośrodka Nauk Rolniczych sięgających roku 1862, kiedy w Puławach utworzono Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, z polską kadrą i polskim językiem wykładowym. W wyniku represji władz carskich, związanych z udziałem studentów w powstaniu styczniowym 1863 roku, uczelnia ta zakończyła działalność dydaktyczną, poprzestając na prowadzeniu badań na niewielką skalę.

       W 1869 r. utworzono w Puławach Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, działający do 1914 r., kształcący kadry w języku rosyjskim i prowadzący badania naukowe m.in. w zakresie gleboznawstwa, agrometeorologii, technologii uprawy roli i roślin, fitochemii. W Puławach (ówczesna nazwa – Nowa Aleksandria) powstała w roku 1893 pierwsza w świecie samodzielna Katedra Gleboznawstwa, a od 1871 r. prowadzono badania agrometeorologiczne. Uczelnia ta w 1914 r., po wybuchu I wojny światowej, została ewakuowana do Charkowa.

       W 1917 r. z inicjatywy profesora Kazimierza Rogoyskiego w Puławach, na terenie znajdującym się wówczas pod okupacją austriacką, został powołany Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego, który swoją działalność rozpoczął w roku 1918. Po wojnie polsko-bolszewickiej w roku 1921 zmieniono nazwę instytutu na Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW). PINGW był jedynym instytutem rolniczym w Polsce posiadającym swoje jednostki organizacyjne na całym terenie ówczesnej Rzeczypospolitej. Prowadził badania rolnicze, przyrodnicze, a także organizacyjno-ekonomiczne na terenie całej Polski. Ważnymi wyznacznikami zadań dla PINGW-u były: stan aktualny polskiego rolnictwa, zróżnicowanie rolnictwa jako dziedzictwo zaborów, konieczność zniwelowania dysproporcji w poziomie kultury rolnej i warunków życia ludności wiejskiej.

       Rolę PINGW-u charakteryzują ważniejsze zapisy jego ówczesnego. Dowodem tego jest § 2:

„Zadaniem Instytutu jest: naukowe rozwiązywanie zagadnień mających szczególne znaczenie dla akcji państwowej w zakresie rolnictwa; prowadzenie prac mających znaczenie dla potrzeb rolnictwa polskiego; udzielanie pomocy w dziedzinie naukowo-badawczej władzom samorządowym, społecznym organizacjom rolniczym, zakładom naukowym i doświadczalnym oraz osobom pracującym naukowo w dziedzinie gospodarstwa wiejskiego; prowadzenie prac i badań naukowych w zakresie gospodarstwa wiejskiego w celu wszechstronnego rozwoju wiedzy i nauki rolniczej”.

       W latach 1937-1939 w ramach PINGW-u funkcjonowały następujące wydziały: Gleboznawczy, Rolniczy, Ogrodniczy, Chorób i Szkodników Roślin, Produkcji Zwierzęcej, Weterynaryjny, Ekonomiki Drobnych Gospodarstw Wiejskich. W ramach wydziałów działały działy i pracownie. Struktura organizacyjna Instytutu podlegała wielu zmianom. Istniejące wydziały stały się w późniejszym okresie podstawą odrębnych instytutów. Pracownicy PINGW-u w latach 1939-1944 stali się na mocy decyzji władz niemieckich pracownikami Rolniczego Zakładu Badawczego Generalnego Gubernatorstwa. Ich postawę charakteryzują słowa profesora Michała Strzemskiego. „Wielu pracowników PINGW i przyłączonych do Puławskiego Instytutu bratnich placówek rolniczych starało się nie zmarnować czasu. W czasie okupacji powstało wiele cennych rozpraw naukowych. Ujawnianie wyników badań wobec Niemców odbywało się zawsze według pewnych reguł. Zatajano mianowicie wszystkie te wyniki, których praktyczne wykorzystanie mogłoby się przydać okupantowi w ciągu najbliższych lat. Starano się również nie ujawniać poważniejszych fragmentów osiągnięć teoretycznych, które nauka niemiecka mogłaby sobie przywłaszczyć”.

       Za ważniejsze obszary działalności PINGW-u wspierające doradztwo i praktykę rolniczą w latach 1918-1950 uznać należy: gleboznawstwo i kartografię gleb, agrometeorologię, mikrobiologię rolniczą, chemię rolną i nawożenie, uprawę roli, gospodarkę na trwałych użytkach zielonych, hodowlę roślin (odmiany puławskie), hodowlę zwierząt (rasa puławska, gołębska), zootechnikę, ocenę pasz i żywienie zwierząt, weterynarię, warzywnictwo, ogrodnictwo, ekonomikę rolnictwa, rachunkowość rolną, doświadczalnictwo rolnicze, w tym także terenowe.

       Główne kierunki i formy oddziaływania PINGW-u wspierające doradztwo i praktykę rolniczą w latach 1918-1950 to: wdrażanie postępu w rolnictwie, współpraca z „ziemianami i włościanami”, a także z izbami rolniczymi, podnoszenie poziomu wiedzy z zakresu rolnictwa, uwzględnianie specyfiki regionalnej rolnictwa oraz różnorodności gospodarstw, dostarczanie najnowszej wiedzy rolniczej wynikającej z prowadzonych badań, wykorzystanie zakładów doświadczalnych jako gospodarstw modelowych i ognisk kultury rolnej, przezwyciężanie zacofania polskiego rolnictwa.

       Po II wojnie światowej „PINGW jako całość odegrał doniosłą rolę w powstaniu szkolnictwa wyższego i w ogóle nauk rolniczych w Lublinie i Wrocławiu oraz za sprawą prof. dr hab. Bolesława Świętochowskiego przyczynił się do utworzenia szkoły naukowej w zakresie uprawy roli, która dała początek nowym dyscyplinom nauk rolniczych”.

       W 1950 roku z dawnego PINGW-u powstały:

• Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Puławach, później w Warszawie (Radzikowie),
• Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach,
• Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach,
• Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu (z ekspozyturą w Puławach),
• Instytut Sadownictwa w Skierniewicach,
• Instytut Zootechniki w Krakowie,
• Instytut Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie,
• Instytut Ekonomiki Rolnej w Warszawie,
• Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie oraz
• Centralna Biblioteka Rolnicza w Warszawie z Oddziałem w Puławach.
• Oprócz tego powołano Centralny Instytut Rolniczy w Warszawie, którego zadaniem była koordynacja działalności wszystkich instytutów, a także prowadzenie kompleksowych prac własnych w niektórych dziedzinach.

       Wcześniej, bo w 1945 r. miało miejsce powołanie dekretem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych Państwowego Instytutu Weterynaryjnego (PIWet), przemianowanego w 1955 r. na Instytut Weterynarii (Iwet). Do nazwy pierwotnej wrócono zgodnie z nowym statutem Instytutu otrzymanym w 1995 r.

Ogólna charakterystyka działalności IUNG-u

       Jako jeden ze spadkobierców PINGW-u Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy odnosi się z szacunkiem do tradycji nauk rolniczych.  Docenia znaczenie współpracy z doradztwem i praktyką rolniczą, ale jednocześnie podejmuje nowe wyzwania.

       Na działalność IUNG-u znaczący wpływ mieli jego dyrektorzy, tj.:

• prof. dr hab. Anatol Listowski (1950-1968);
• prof. dr hab. Stanisław Nawrocki (1968-1991);
• prof. dr hab. Marian Król (1991-1995);
• prof. dr hab. Seweryn Kukuła (1995-2010);
• prof. dr hab. Wiesław Oleszek (2010-). Kadencje poszczególnych dyrektorów to ważne etapy rozwoju IUNG-u, a także twórcza kontynuacja i stałe wzbogacanie dokonań poprzedników (zespołów naukowych).

       W roku 2005 IUNG uzyskał status państwowego instytutu badawczego, natomiast w parametrycznej ocenie jednostek naukowych w 2017 roku otrzymał kategorię A.

       Działalność IUNG-PIB to badania środowiskowe i technologiczne, a także organizacyjno-ekonomiczne. Struktura działalności IUNG-PIB jest wyznaczana przez różne źródła finansowania. Składają się na nią:

• program działalności statutowej;
• programy wieloletnie;
• projekty w ramach UE;
• projekty badawcze, krajowe, zagraniczne;
• monitoringi na poziomie kraju: suszy, skażenia gleb, wód i powietrza;
• oceny stanu agrochemicznego gleb;
• ocena skutków WPR;
• przychody z działalności produkcyjnej i usługowej.

       Osiągnięcia IUNG-u wdrażane do praktyki rolniczej, wspierające rozwój polskiego rolnictwa są efektem badań środowiskowych i technologicznych oraz współpracy z doradztwem. Kierunki badań środowiskowych w ujęciu historycznym to:

1. Rozpoznanie i ocena przyrodniczych warunków produkcji rolnej;
2. Opracowanie zasad i metod ochrony gleb oraz rekultywacja gruntów;
3. Określenie roli drobnoustrojów w kształtowaniu żyzności gleby;
4. Rozpoznanie stanu agrochemicznego gleb kraju oraz opracowanie zasad i technik nawożenia;
5. Opracowanie systemów uprawowych efektywnych ekonomicznie i zwiększających żyzność gleby;
6. Ocena wpływu działalności człowieka na środowisko, wyznaczanie obszarów
   o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) i obszarów problemowych rolnictwa (OPR);
7. Racjonalne wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wdrażanie koncepcji biogospodarki.

Główne etapy badań agrotechnicznych IUNG-u nakierowanych na kreowanie postępu technologicznego w produkcji rolniczej w ujęciu historycznym to:

1. Opracowanie podstawowych zaleceń agrotechnicznych dla roślin uprawy polowej publikowanych w formie wydawanych cyklicznie „Zaleceń agrotechnicznych IUNG” (poczynając od lat 50.);
2. Opracowanie i upowszechnianie kompleksowych technologii produkcji zbóż i roślin pastewnych (lata 70. i 80.);
3. Dostosowanie technologii do wymagań produkcji rynkowej, zróżnicowanej kondycji ekonomicznej gospodarstw i wymogów ochrony środowiska oraz wsparcie procesów integracyjnych z UE (lata 90.);
4. Rozszerzenie badań o aspekty jakości plonów, bezpieczeństwo żywnościowe, optymalizację technik i technologii produkcji rolniczej (lata 2000-2015);
5. Kształtowanie jakości surowców roślinnych, wdrażanie technologii niskoemisyjnych i systemów wspierania decyzji (od 2016 r.).

       Współcześnie IUNG-PIB we współpracy z doradztwem rolniczym podejmuje nowe wyzwania, których głównymi przesłankami dla nauki, doradztwa i praktyki rolniczej są:

• regionalne zróżnicowanie uwarunkowań przyrodniczych i organizacyjno-ekonomicznych produkcji rolniczej;
• stan aktualny, poziom, struktura i regionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej;
• zasady WPR i zmiany w rolnictwie;
• koncepcja biogospodarki;
• ograniczanie niekorzystnego wpływu działalności człowieka na środowisko;
• wzrost innowacyjności i konkurencyjności produkcji rolniczej;
• wdrażanie postępu technologicznego;
• poprawa efektywności transferu wyników badań naukowych do praktyki rolniczej;
• regionalizacja polityki wsparcia i działalności doradczej;
• rozwój alternatywnych kierunków działalności na obszarach wiejskich.

       Wyniki badań naukowych IUNG-u były i są podstawą wdrażania innowacji w rolnictwie na kolejnych etapach jego rozwoju.

       W latach 2011-2015 Instytut realizował program wieloletni pt. „Wspieranie działań w zakresie kształtowania środowiska rolniczego i zrównoważonego rozwoju produkcji rolniczej w Polsce”, natomiast w latach 2016-2020 program wieloletni pn. „Wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce oraz kształtowania jakości surowców roślinnych”, ustanowione przez Radę Ministrów.

IUNG-PIB był również koordynatorem programu wieloletniego pn. „Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju”, ustanowionego na lata 2016-2020. Ponadto pracownicy Instytutu uczestniczyli w realizacji programu wieloletniego dotyczącego postępu biologicznego i ochrony zasobów genowych koordynowanego przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB w Radzikowie. 

       W 2015 roku zostało oddane do użytku Innowacyjno-Naukowe Centrum Badań Rolniczych, w którym zgrupowane są wszystkie laboratoria i nowoczesna aparatura Instytutu.

Na zlecenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowano System Monitoringu Suszy Rolniczej, w którym wykorzystano opracowane w IUNG-u modele prognoz plonów oraz bazę danych związanych z glebami.     

Integralną częścią IUNG-PIB są Rolnicze Zakłady Doświadczalne. Funkcje RZD IUNG-PIB jako regionalnych centrów innowacji i postępu w rolnictwie są następujące:

• prowadzenie prac z zakresu doświadczalnictwa polowego i adaptacyjno-wdrożeniowych sprawdzających nowe technologie produkcji i inne innowacje w praktyce;
• prowadzenie działalności gospodarczej w określonych, zróżnicowanych warunkach organizacyjno-ekonomicznych i siedliskowych, zgodnie z postępem nauk rolniczych w zakresie technologii i ekonomiki produkcji rolniczej;
• spełnianie roli ośrodków kultury rolnej, propagujących zasady dobrej praktyki rolniczej i upowszechniających osiągnięcia nauki rolniczej w najbliższej okolicy i rejonie swojego działania.

RZD współpracują z ODR-ami w regionach. Badania IUNG-PIB, w tym także doświadczenia prowadzone w ODR-ach służą tworzeniu zasobów wiedzy.

Główne cele tworzonych i stale wzbogacanych przez pracowników IUNG-PIB zasobów wiedzy to:

• identyfikacja nowych wyzwań stojących przed nauką, doradztwem i praktyką rolniczą;
• obiektywne, wieloaspektowe oceny stanu aktualnego i regionalnego zróżnicowania rolnictwa;
• dostosowanie zaleceń technologicznych do regionalnego zróżnicowania i specyfiki różnych grup gospodarstw;
• wskazywanie sposobów racjonalnego, optymalnego wykorzystania zasobów i poprawy jakości produkcji;
• zmniejszanie zagrożeń dla środowiska przyrodniczego oraz zdrowia ludzi i zwierząt, zwiększanie innowacyjności i konkurencyjności polskiego rolnictwa.

Rozległa działalność IUNG-u jest nakierowana na potrzeby doradztwa i praktyki rolniczej. Potrzeby te zmieniają się bardzo dynamicznie, co zmusza do doskonalenia metod, form i kierunków transferu wiedzy do doradztwa i szeroko rozumianej praktyki rolniczej.

Formy i kierunki transferu wyników badań są następujące:

• publikacje;
• ekspertyzy (opinie);
• działalność wydawnicza (Polish Journal of Agronomy, Monografie i Rozprawy Naukowe, Studia i Raporty IUNG-PIB, instrukcje wdrożeniowe, ulotki i materiały informacyjne);
• promocja, upowszechnianie i popularyzacja osiągnięć naukowych (organizacja konferencji międzynarodowych i krajowych, warsztatów naukowo-szkoleniowych, seminariów);
• udostępnianie publikacji naukowych, materiałów informacyjnych i wyników badań naukowych na stronie internetowej Instytutu (www.iung.pulawy.pl) oraz w serwisach i portalach informacyjnych Instytutu;
• działalność ekspercko-szkoleniowa (prowadzenie studiów doktoranckich, Studia Podyplomowe „Integrowana Produkcja Roślinna”, Studia Podyplomowe „Gleboznawstwo, gleboznawcza klasyfikacja gruntów i kartografia gleb”, szkolenia prowadzone przez pracowników Instytutu na zaproszenie ODR-ów i innych ośrodków; udzielanie porad indywidualnych w czasie różnych spotkań branżowych, a także podczas pobytu rolników w IUNG-PIB Puławy i telefonicznie, utworzenie we współpracy z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Krajowego Ośrodka Praktycznego Szkolenia (KOPS) w Grabowie koło Zwolenia. IUNG-PIB współpracuje ze szkołami rolniczymi podległymi MRiRW i uczelniami. Prowadzi też wielokierunkową współpracę naukową z zagranicą. Dużą wagę przywiązuje do rozwoju kadr naukowych).

Instytut jest członkiem konsorcjum prowadzącego Szkołę Doktorską Nauk Ścisłych i Przyrodniczych. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie pełni rolę lidera, a Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk w Lublinie (IA PAN) i Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach są partnerami uczestniczącymi w prowadzeniu szkoły doktorskiej, która kształci w 6 dyscyplinach naukowych. Dyscypliny takie jak: matematyka, nauki biologiczne, chemiczne, fizyczne, a także nauki o Ziemi i środowisku reprezentuje Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, natomiast dyscyplinę rolnictwo i ogrodnictwo – IA PAN oraz IUNG-PIB.

W okresie 70 lat swojej działalności Instytut odegrał znaczącą rolę w kreowaniu postępu technologicznego w produkcji roślinnej w Polsce. Szczyci się też szeregiem dokonań w dziedzinie badań nad kształtowaniem i ochroną środowiska rolniczego czy szerzej przyrodniczego, a także osiągnięciami z zakresu nawożenia i żywienia roślin, biochemii, mikrobiologii rolniczej oraz ekonomiki i organizacji produkcji.

Pozycja i osiągnięcia IUNG-PIB są efektem zaangażowania, inwencji i wysiłku wszystkich Pracowników, życzliwości resortu rolnictwa oraz wsparcia ze strony instytucji i organizacji współpracujących zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Stanowią one wielki kapitał i tworzą mocne podstawy do kształtowania i dalszego doskonalenia działalności tej niezwykle zasłużonej dla rolnictwa i całej polskiej gospodarki placówki naukowej.

Wyniki badań IUNG-PIB i ważniejsze prace dla gospodarki realizowane we współpracy z doradztwem były wyróżnione nagrodami Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.