W ostatnim 50-leciu zaobserwowano znaczące zmiany klimatu – ocieplenie w każdej skali przestrzennej (globalnej, kontynentalnej, regionalnej i lokalnej), zmiany opadów atmosferycznych i szeregu ekstremów pogodowych, kurczenie się kriosfery i wzrost poziomu morza. Większość zaobserwowanego ocieplenia jest najprawdopodobniej wynikiem wzrostu atmosferycznego stężenia gazów cieplarnianych, wywołanego przez człowieka.  Projekcje na przyszłość zwiastują jeszcze silniejsze zmiany klimatu, ktore trzeba wziąć pod uwagę rownież w Polsce. Rolnictwo silnie zależy od warunkow klimatycznych, ale też wpływa na zmiany klimatu, pełniąc rożnorakie role: ofi ary, benefi cjenta, wspołsprawcy zmian i sprzymierzeńca w przeciwdziałaniu zmianom.  Choć projekcje klimatyczne są niepewne ilościowo, pod względem jakościowym zmiany są przewidywalne. Istnieje w Polsce szereg zagrożeń klimatycznych dla rolnictwa i rozwoju wsi, ktorym trzeba zapobiec. Rolnictwo podlega ryzyku wzrostu częstotliwości wystąpienia niekorzystnych warunkow klimatycznych, a przez to – silniejszej zmienności plonowania z roku na rok. Niedobory wody w sezonie wegetacyjnym stają się częstsze i bardziej dotkliwe, a dramatyczne susze będą występowały częściej.  Istnieje też szereg innych zagrożeń jak: fale upałow, opady intensywne, powodzie i osuwiska, silne wiatry, rozwoj patogenow związany z ociepleniem. Wielu niekorzystnych konsekwencji zmian klimatu można uniknąć, osłabić je czy też opoźnić poprzez realizację skutecznej polityki przeciwdziałania zmianom klimatu.  Rolnictwo posiada znaczący potencjał ograniczania emisji gazow cieplarnianych i wiązania (sekwestracji) węgla. Redukcja emisji jest niezbędna dla spełnienia obowiązkow, jakie wziął na siebie każdy kraj Unii Europejskiej.
Potrzebne jest dostosowanie (adaptacja) istniejących systemow rolnictwa do zmieniających się warunkow klimatycznych.  Polska na pewno nie będzie wielkim przegranym w zmieniającym się klimacie. Trzeba będzie optymalnie „zagospodarować” zmiany korzystne; a skutecznie zaadaptować się do zmian niekorzystnych.


słowa kluczowe: zmiany klimatu, skutki zmian klimatu, przeciwdziałanie zmianom klimatu, adaptacja

Considerable climate changes have been observed in the last 50 years – warming in every spatial scale (global, continental, regional and local), changes in atmospheric precipitation and several weather extremes, shrinking of cryosphere and sea level rise.  Most of the observed warming is very likely due to anthropogenic rise of atmospheric greenhouse gas concentration. Projections for the future augur even stronger climate changes that have to be taken into account also in Poland. Agriculture depends strongly on climatic conditions, but also drives climatic changes, acting in several roles: as a victim, a benefi ciary, a co-culprit of changes, and an ally in climate change mitigation.
Even if climatic projections are uncertain, in quantitative terms, they are foreseeable in qualitative terms. There exist several climatic threats to agriculture and development of rural areas in Poland that have to be addressed. Agriculture is subject to risk of increasing frequency of occurrence of adverse climatic conditions, and – in effect – increasing variability of crop yield from year to year. Water defi cits in the vegetation season will be more frequent and more severe, and the same holds to dramatic droughts. There are further threats, such as: heat waves, intense precipitation, fl oods and soil loss, strong winds and development of pathogens related to warming.
Many adverse consequences of climate change can be avoided, weakened, or delayed, by implementation of an effective mitigation policy. Agriculture holds a meaningful potential of reduction of greenhouse gas emissions and of carbon sequestration.  Reduction of emissions is necessary to fulfi ll the obligations taken onboard by each member country of the European Union.  Adaptation of existing agriculture systems to changing climate conditions is necessary. Certainly, Poland will not be a big looser in the changing climate. It will be necessary to optimally manage advantageous changes and effectively adapt to adverse changes.
A wisdom and diplomatic effi ciency will be also necessary in order to negotiate in the European Union such share in fulfi lling the common responsibility of climate change mitigation that will not suffocate the socio-economic development of the country.  The cure (climate change mitigation) should not be worse than the disease (climate change impacts).