Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 2008–2010 w Stacji Doświadczalnej Osiny w układzie podbloków losowanych „split-plot”, w 4 powtórzeniach. W schemacie doświadczenia czynnikiem I rzędu były gatunki roślin: kukurydza ‘Anjou 290’ i sorgo ‘Sucrosorgo 506’, a czynnikiem II rzędu – poziom nawożenia azotem (kg·ha-1): N1 – 80; N2 – 120; N3 – 180.  W korzystniejszych warunkach atmosferycznych poziom plonów suchej masy kukurydzy uprawianej na glebie lekkiej był większy niż sorga, natomiast w warunkach ograniczonej ilości opadów w lipcu sorgo plonowało zdecydowanie lepiej niż kukurydza.  Istotne zwiększenie poziomu plonowania obu badanych gatunków pod wpływem wzrostu dawek azotu zanotowano tylko w roku o mniej korzystnych warunkach atmosferycznych w okresie wegetacji. Sorgo uprawiane na glebie lekkiej charakteryzowała większa efektywność rolnicza i fi zjologiczna azotu niż kukurydzę, natomiast wykorzystanie tego składnika było podobne.  Wskaźniki te u roślin nawożonych większymi dawkami azotu w latach wilgotnych zmniejszały się, a nawet były ujemne. Natomiast w roku o mniejszej ilości opadów (2010) były znacznie większe niż w latach 2008 i 2009 i większe w przedziale dawek 120–160 niż 80–120 kg·ha-1. Większa (średnio o około 13 p.p.) zawartość suchej masy charakteryzowała kukurydzę niż sorgo, zwłaszcza w latach o korzystniejszym przebiegu pogody.  Zwiększenie poziomu nawożenia azotem kukurydzy ograniczało gromadzenie suchej masy, natomiast miało niewielki wpływ na koncentrację tego składnika w roślinach sorga. Oceniane gatunki roślin odznaczały się zbliżoną zawartością białka, a zwiększenie nawożenia azotem z 80 do 160 kg·ha-1 powodowało zwiększanie koncentracji tego składnika. Sorgo zawierało znacznie więcej (około 2 razy) włókna surowego niż kukurydza. Zróżnicowane nawożenie azotem, jak również przebieg pogody w okresie wegetacji miały mały wpływ na zawartość tego składnika w roślinach obu gatunków. Oceniane gatunki charakteryzowała bardzo zbliżona średnia zawartość tłuszczu w suchej masie. Natomiast odmiennie reagowały na zwiększenie dawki azotu – w kukury-Produkcyjność kukurydzy i sorga w zależności od poziomu nawożenia azotem Jerzy Księżak, Jolanta Bojarszczuk, Mariola Staniak Zakład Uprawy Roślin Pastewnych Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy, Polska dzy następowało niewielkie zmniejszenie ilości tłuszczu, a sorgo nawożone większymi dawkami N wykazywało większą zawartość tego składnika. Większą zawartością popiołu odznaczały się rośliny sorga niż kukurydzy. Zwiększanie dawki nawożenia azotem u sorga powodowało wzrost zawartości popiołu, natomiast kukurydza najwięcej popiołu zawierała przy nawożeniu dawką 120 kg·ha-1. Strawność suchej masy kukurydzy była o ponad 20 p.p. większa niż sorga, a różnicowanie dawki nawożenia azotem miało na nią niewielki wpływ. Sorgo niezależnie od poziomu nawożenia azotem zawierało znacznie więcej Mg, Ca i K niż kukurydza, natomiast koncentracja fosforu w obu gatunkach była zbliżona. Zwiększone dawki nawożenia azotem nie miały znaczącego wpływu na zawartość Mg, Ca i P, natomiast powodowały istotny wzrost koncentracji potasu zarówno w kukurydzy, jak i w sorgo. Zawartość suchej masy, białka, włókna surowego oraz tłuszczu w kiszonce z sorga i kukurydzy nawożonych dawką 120 kg była zbliżona do ich ilości w zielonce. Strawność kiszonki z kukurydzy była bardzo zbliżona do strawności materiału kiszonkarskiego, natomiast w przypadku kiszonki sorga była o około 10 p.p. większa niż surowca, z którego była sporządzona.

The field experiment with maize and sorghum was conducted in the years 2008–2010 at the Experimental Station in Osiny. The experiment was established as a crossed split-plot design in 4 replications. In this experiment the level species: maize (Anjou 290) and sorghum (Sucrosorgo 506) was the 1^st rank factor and of fertilization (kg ha-1): N1 – 80; N2 – 120; N3 – 180 was the 2^nd rank factor.

In favorable weather conditions, the level of dry matter yields of maize grown on sandy soil was higher than the level of sorghum, but in the conditions of limited rainfall during the growing season, sorghum yielded signifi cantly better than maize. A signifi - cant increase in yields of both tested species under the infl uence of nitrogen doses of growth was recorded only in the year of less favorable weather conditions during the growing season.  Sorghum grown on sandy soil was characterized by greater agricultural and physiological effi ciency of nitrogen than corn, while the use of this component was similar. These ratios in plants fertilized with higher doses of nitrogen in wet years decreased, or even turned out to be negative. However, in years with less rainfall (2010), they were signifi cantly higher than in previous years and were also higher in the range of N doses of 120–160 than the 80–120 kg.

Maize was characterized by a higher dry matter content than sorghum, especially in years with favorable weather conditions (average about 13%). Increasing levels of nitrogen fertilization of maize reduced the accumulation of dry matter, but had little effect on the concentration of this component in sorghum plants.  The studied plant species showed a similar protein content, and increasing nitrogen fertilization from 80 to 160 kg ha-1 resulted in the increase of concentration of this component. Much more (about 2 times) of crude fi ber was found in sorghum than maize.  Differentiated nitrogen fertilization and weather conditions during the growing season had little effect on the accumulation of this element in plants of both species. The studied species were characterized by a very similar average fat content in dry matter.  A different responses to increasing doses of nitrogen were found in: corn (a slight decrease in its quantity), and sorghum (accumulated more of this ingredient when fertilized with higher doses).  Plant sorghum was recorded to contain a higher content of ash than maize. The application of the increased doses of nitrogen fertilization in sorghum caused a greater accumulation of ashes.  The highest level of ash was found in corn fertilized with the dose of 120 kg ha-1. Dry matter digestibility of corn was over 20 p.p.  higher than sorghum’s, and differentiated nitrogen fertilization had little effect on it. Sorghum, regardless of the level of nitrogen fertilization contains signifi cantly more Mg, Ca and K than corn, while the phosphorus concentration in both species is similar. Increased nitrogen fertilization had no signifi cant infl uence on the content of Mg, Ca and P but it caused a signifi cant increase in the concentration of potassium in both maize and sorghum. The dry matter, protein, fi ber, fat content of sorghum silage and corn fertilized with the dose of 120 kg N was similar to the amount of green forage. Digestibility of corn silage was very similar to the digestibility of the silage material, and digestibility of sorghum silage was approximately 10 p.p. higher than the digestibility of raw material from which it was made.